Đối thoại "Chung sức vì sự phục hồi bền vững ngành dệt may - da giày Việt Nam"

Đối thoại có sự tham dự của Bộ Công Thương - ông Trần Thanh Hải, Bộ LĐTBXH - ông Nguyễn Văn Bình, Trung tâm nghiên cứu LĐ - TS Đỗ Quỳnh Chi cùng đại diện các Hiệp hội (Vitas, Lefaso, Amcham, Eurocham), nhãn hàng, tổ chức Hợp tác Công tư (IDH, CNV, FWF, CDI, CARE, OECD GAP) và hơn 200 doanh nghiệp và cơ quan báo chí truyền thông.

Phát biểu khai mạc, ông Trương Văn Cẩm – Phó Chủ tịch kiêm TTK VITAS cho biết ngành dệt may, da giày là hai ngành sử dụng nhiều lao động nhất trong các ngành kinh tế của Việt Nam. Dệt may có khoảng 2 triệu lao động công nghiệp. Da giày cũng sử dụng khoảng 1,4 triệu lao động. Ngoài ra, còn có gần 1,5 triệu người kinh doanh thương mại và dịch vụ liên quan đến dệt may, da giày.

Ông Trương Văn Cẩm – Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VITAS

Tuy nhiên, từ cuối tháng 4/2021 đến nay, dịch Covid-19 bùng phát với diễn biến vô cùng phức tạp và kéo dài khiến 28 tỉnh thành phố phải thực hiện giãn cách, phong tỏa theo Chỉ thị 15, 16 với mức độ và quy mô khác nhau đã làm cho nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày phải đóng cửa, thu hẹp sản xuất, người lao động mất việc làm. “Riêng ngành dệt may lực lượng lao động tại khu vực này khoảng trên 1,2 triệu người chiếm gần 65% lao động toàn ngành.” Ông Cẩm nhấn mạnh.

89% người lao động di cư trong ngành dệt may-da giày muốn quay lại các nhà máy làm việc

Đây là kết quả khảo sát nhanh do VITAS, LEFASO và nhóm Hợp tác công tư (PPP) thực hiện trong tháng 9/2021. Tiến sỹ Đỗ Quỳnh Chi, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quan hệ Lao động cho biết gần 60% người lao động bị giảm thu nhập do bị giãn ca, làm việc không liên tục, 62% người lao động ngừng việc không còn bất kỳ nguồn thu nhập nào và có tới 77% người lao động bị tác động tiêu cực đến tinh thần.

Trên 60% người lao động di cư tham gia khảo sát bày tỏ mong muốn về quê hoặc đã về quê, chủ yếu trong một thời gian ngắn để phục hồi sức khoẻ và cuộc sống cho bản thân, con cái. Bởi họ đã kiệt quệ về tâm lý, sức khoẻ và kinh tế trong thời gian giãn cách. 89% người lao động di cư và 96% người lao động địa phương muốn quay lại công việc và công ty cũ.

Bổ sung thêm, ông Nhạc Phan Linh - Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết để duy trì sản xuất, nhiều doanh nghiệp đã áp dụng các phương án như “3 tại chỗ”, “1 cung đường, 2 điểm đến”. Tuy nhiên, áp lực chấp hành quy định đi kèm nguy cơ lây nhiễm cao khiến công nhân không mấy mặn mà.

Nếu không có biện pháp hỗ trợ tích cực từ doanh nghiệp cũng như các địa phương, sẽ phát mất từ 3-5 tháng để người lao động di cư trở lại nhà máy.

Áp lực về chi phí, chính sách không đồng nhất khiến nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày bị phạt hợp đồng

Ông Trương Văn Cẩm cho biết nhiều doanh nghiệp thực hiện phương án sản xuất “3 tại chỗ”; “một cung đường – hai điểm đến”, “4 xanh”... nhưng với chi phí xét nghiệm, chi phí sản xuất rất lớn và nguy cơ lây nhiễm vẫn rất cao, nên chỉ là giải pháp tình thế cho một bộ phận doanh nghiệp và không thể kéo dài. Khảo sát cho thấy trong thời gian dịch bệnh thực hiện việc sản xuất 3 tại chỗ, với mỗi người lao động doanh nghiệp trong ngành dệt may, da giày phải chi thêm trung bình 2,2 triệu đồng/tuần cho 3 khoản gồm phụ cấp, ăn ở và xét nghiệm. Như vậy, nếu duy trì sản xuất 3 tại chỗ cho 1.000 lao động, doanh nghiệp phải chi thêm 2,2 tỉ đồng/tuần để sản xuất, kinh doanh.

Không chỉ áp lực từ gánh nặng chi phí gia tăng, hơn 48% các doanh nghiệp dệt may, da giày tham gia khảo sát nhanh nêu trên đã bị chậm giao hàng, nhiều doanh nghiệp bị đối tác phạt vì giao hàng trễ so với dự tính ban đầu.

Thông tin từ kết quả khảo sát vừa rồi, bà Chi nhấn mạnh có đến 68,1% số doanh nghiệp cho biết họ bị nhãn hàng phạt do doanh nghiệp giao hàng chậm; 12,2% doanh nghiệp bị đối tác hủy đơn, phải đền hợp đồng; 21% doanh nghiệp cho biết bị nhãn hàng chủ động hủy, nhưng không bắt doanh nghiệp đền bù; 13,1% nhãn hàng hủy đơn chưa ký. Việc chậm đơn hàng khiến doanh nghiệp đối mặt với nguy cơ khách hàng hủy giữa chừng và rút đơn hàng đang sản xuất chuyển sang thị trường khác như Trung Quốc, Indonesia hoặc nhãn hàng đồng ý cho giao hàng chậm nhưng doanh nghiệp phải trả chi phí xuất hàng bằng đường hàng không với phí rất cao. Một số doanh nghiệp xin lùi ngày xuất khẩu thì đối tác đề nghị giảm giá 15%. Đáng chú ý, các đơn hàng mùa mới của năm 2022 đã bị tạm dừng hoặc bị giảm số lượng.

Mặt khác, sự thiếu thống nhất trong phương án phòng, chống dịch của các địa phương cũng là nguyên nhân chính dẫn đến việc doanh nghiệp giao chậm đơn hàng.

Ông Trần Thanh Hải, Cục phó Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) nhận định bất cập hiện nay là chưa có sự thống nhất trong việc di chuyển của người lao động giữa các địa phương. Ông đề nghị Chính phủ cần có văn bản chung, trong đó đưa ra các tiêu chí và người lao động được tự do di chuyển nếu đáp ứng đủ các tiêu chí này. "Các địa phương căn cứ trên các tiêu chí Chính phủ đưa ra để triển khai, thay vì phụ thuộc vào quyền địa phương này, địa phương kia, người lao động mới được di chuyển", ông Hải nói.

Ông Trần Thanh Hải, Cục phó Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) phát biểu tại Đối thoại

Ông Hải kiến nghị khi đã thay đổi chủ trương chống dịch từ "zero Covid-19" sang thích ứng, sống chung với Covid-19 thì cũng cần chuyển hướng chống dịch từ tập trung sang phân tán. Tức là trao quyền cho doanh nghiệp tự chủ động xét nghiệm, tự chủ các biện pháp phòng, chống dịch... Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần xây dựng phương án, quỹ phòng ngừa rủi ro, luôn giữ tư thế chủ động cho mọi tình huống.

Về thông tin đơn hàng bị dịch chuyển sang các thị trường khác, đại diện nhãn hàng khẳng định Việt Nam vẫn là nước có lợi thế về hiệu suất, năng lực, lao động trẻ có trình độ, có lợi thế vẫn chuyển tới Mỹ và EU nên Việt Nam vẫn là nước cung ứng số 1. Tuy nhiên đợt giãn cách vừa qua cho thấy rủi ro của việc quá phụ thuộc vào 1 quốc gia. “Việc chúng tôi có chuyển đơn hàng đi hay không phụ thuộc vào việc Việt Nam có thể tái mở cửa nhanh chóng hay không.” 1 nhãn hàng cho biết.

Trang Chu